تحول بر مبنای «تولید بر مبنای صادرات»

معاون اول ریاست جمهوری طی هفته گذشته در سخنرانی خود در اردبیل به چند مورد صحه گذارد، از جمله این که «به نقل از مضمون» صنعتگران ایرانی هستند که باید شرکای خود را در دنیا انتخاب کنند، شرکت های خارجی ای می توانند بعد از تحریم در ایران کار کنند که به شرکت های ایرانی به عنوان یک شریک نگاه کنند و باید تولید مشترک نه فقط برای ایران بلکه برای منطقه و جهان داشته باشند.

وزیر صنعت، معدن و تجارت طی سخنرانی هفته پیش خود تاکید کرد که تلاش داریم کشورهای مطرح در هر عرصه صنعتی را شناسایی و وارد کشور کنیم و این که «تولید با انگیزه صادرات» باید در عرصه های صنعتی شکل گیرد.

سخنگوی دولت در رسانه ها اعلام می دارد هدف دولت عبارت است از ایجاد سازوکارهایی که پول های آزادشده به سمت تولید و اشتغال رود و ما به دنبال سرمایه گذاری خارجی و داخلی هستیم، نه واردات.

از طرفی، در برخی پیش بینی های همکاری های اقتصادی دولت های خارجی با ایران در دوره پس از تحریم «حفظ ایران به عنوان هاب منطقه ای برای فروش فناوری ها و محصولات متعدد صنعتی» دور از انتظار نیست و دولت های خارجی خود را برای سرمایه گذاری در صنایع خودروسازی، تلفن همراه و اقتصاد موبایلی، هتل داری، چرم، دارو، نفت، غذا، معدن و هواپیمایی آماده می کنند.

لذا صنعت و تجارت ایران باید خود را «برای یک تحول عملکردی با هدف بازسازی و تطبیق با شرایط پساتحریم» آماده کند. در اینجا سعی می شود برخی راه های تجربه شده اما کمتر رسانه ای شده که از تجربیات نگارنده طی 22 سال حضور در صنعت و تجارت در ایران و با کشورهای اروپایی برگرفته شده، مرور شود.

الف) باتوجه به این که برخی صنایع و تجار از نبود امکانات ارتباطی مناسب بین المللی و کانال های اتصال رنج می برند در حال حاضر امکان ثبت برند و همزمان ثبت شرکت های ایرانی در اروپا و ثبت دفاتر نمایندگی صنعت و تجار ایرانی در شهرهای اروپا برای تبلیغ و فروش محصولات امکان پذیر شده است و این به دلیل تغیرات گسترده در سیاست های کشورهای عضو اتحادیه اروپا برای جذب بیشتر سرمایه گذاران، فرصت مناسبی برای تولید با انگیزه صادرات به شمار می رود. لذا در دوره پساتحریم شرکت های صنعتی باید به دنبال گسترش بازارهای هدف از طریق ثبت برند و تجارت خارجی باشند.

ب) از آنجایی که مهم ترین بازخورد کوتاه مدت تجارت با اروپا و آمریکا، به روز نمودن سطح فناوری و استانداردهای علمی و صنعتی از حیث فناوری های پیشرفته در بخش های مختلف صنعت است، مهم ترین موانع صادراتی از جمله «به روز نبودن صنعت و نبود بهره وری و هزینه بری صنعت» باید از طریق انتقال دانش فنی کاهش یابد.

ج) تاسیس صندوق های سرمایه گذاری برای سرمایه گذاری در بازار اوراق بهادار با هدف شتاب سرمایه گذاری در این صندوق ها و سرمایه گذاری مستقیم خارجی و تامین مالی طرح های فعلی صورت پذیرد.

د) شرکت های ایرانی باید از هم اکنون به دنبال شرکای خارجی معتبر بوده و هدف گذاری دولت را از سطور بالا درک و تولید با هدف صادرات را مدنظر قرار دهند. شرکای خارجی ای باید انتخاب شوند که ضمن سرمایه گذاری مستقیم بتوانند بازارهای هدف را در منطقه برای شرکت های ایرانی باز کنند. دلیل اصلی این مشارکت که از طرف دولت خارجی به عنوان مزیت های همکاری با صنایع ایران نام برده می شود نزدیکی به آب های آزاد، ارزان بودن حامل های انرژی، نیروی انسانی تحصیلکرده و منابع طبیعی فراوان است. از آنجایی که با پیش بینی برخی منابع غربی در شرایط خوش بین نبودن ممکن است لغو تحریم ها حتی تا دو سال نیز طول بکشد و این که لغو تحریم ها تدریجی خواهد بود، این بازه زمانی فرصت مناسبی برای صاحبان صنایع و تجار فراهم می آورد تا با وسواس لازم خود را با شرایط پساتحریم آماده کنند.

حوزه های نفت و گاز، توریسم، IT، هواپیمایی، داروسازی و خودرو از حوزه های متاثر از تحریم ها، باید با واقع بینی خود را با شرایط پساتحریم آماده کنند، معدن با توجه به کاهش خام فروشی در سال های آینده باید ضعف فناوری خود را در دوره پساتحریم رفع کند.

نگارنده معتقد است تمامی فعالیت های صنعتی و تجاری باید فارغ از سیاست های وام دهی بانک ها صورت پذیرد و تمامی اتکا به سرمایه گذاری مستقیم صاحبان صنایع و تجار کشور در فعالیت های آتی باشد به قول وارن بافت «موفق ها هیچ وقت از بانک ها وام نمی گیرند» اگرچه نقش بانک ها در تضمین حمایت های صادراتی را نباید نادیده گرفت.

در خاتمه ضرورت بازنگری عوارض تعرفه های وارداتی و صادراتی و تعیین نقش جدید بانک ها در حمایت های صادراتی و تضمین آنها امری ضروری از جانب دولت و بانک مرکزی به حساب می آید.