سهم صنعت پوشاك ایران از بازارهای جهانی

اکبر رضائیان - عضو هیئت موسس انجمن صنایع پوشاک ایران- عنوان داشت: بازار پوشاک ایران براساس آمار بانک مرکزی 5/7 میلیون دلار است به‌این معنا که سرانه مصرف پوشاک هر ایرانی 96 دلار می‌باشد. از این بازار 5/2 میلیارد دلار سهم تولیدات داخلی و 5 میلیارد دلار به نرخ خرده‌فروشی سهم پوشاک خارجی است.

به گزارش نساجی امروز، وی در اولین گردهمایی انجمن صنایع پوشاک ایران که با حضور وزیر صنعت و مقامات دولتی و مدیران و کارآفرینان بخش خصوصی در هتل اسپیناس تهران برگزار شد، گفت: حجم صادرات پوشاک ایران در سال 1391 را حدود 68 میلیارد دلار عنوان کرد و گفت: براین اساس سرانه صادرات پوشاک در ایران 89/0 دلار، چین 114 دلار و ترکیه 240 دلار است. اگر سهم بالقوه صادرات پوشاک ما برای هر ایرانی‌50 دلار (43 درصدِ چین و 20 درصدِ ترکیه) فرض شود صادرات بالقوه پوشاک ایران رقمی معادل 4 میلیارد دلار است.

رضاییان تصریح کرد: صنعت پوشاک ایران دو فرصت مهم را از دست داده یعنی واگذاری 60 درصد از مصرف داخلی به رقیبان خارجی و عدم استفاده از سهم بالقوه صادرات پوشاک.

به‌گفته وی، نکته جالب توجه ویژگی‌های مشترک بازار بالقوه صادراتی با پوشاک وارداتی است؛ به‌عبارت دیگر ممکن است بخشی از پوشاک مصرفی که در داخل تولید می‌شود، بومی و محلی باشد لیکن مشخصات لباس‌های وارداتی کشور با لباس‌هایی که باید برای بازار صادراتی تولید شود، یکسان است که این ویژگی مشترک، راه را برای برنامه‌ریزی و اداره تولید پوشاک کشور مشخص می‌سازد. 

عضو هیئت موسس انجمن صنایع پوشاک ایران یادآور شد: با قبول دشواری‌هایی تولید صادرات محور در کشور می‌توان هم به بازار صادراتی راه یافت و هم پوشاک وارداتی را غیرقابل رقابت نمود. 

وی در بخش دیگر سخنرانی خود به دلایل شکل‌گیری انجمن مذکور پرداخت و گفت: ضرورت ترسیم نقشه‌راه توسط نهادی مستقل با هدف مشخص از مهم‌ترین دلایل راه‌اندازی انجمن صنایع پوشاک ایران است، نهادی با کارکرد پژوهشی- آموزشی که اولویت‌های تولید صنعت پوشاک را درک کند و به اجرای برنامه‌های هدفمند تقدم بخشد. 

ساختار مدیریتی انجمن، نکته بعدی مورد که مورد توجه رضاییان قرار گرفت. وی گفت: در مدیریت انجمن به‌منظور کاستن از باری سنگین از دوش چند هیئت مدیره، اداره امور اعضا به پنج کمیته تخصصی در پنج رشته تولیدی واگذار می‌شود که این کمیته‌ها عبارتند از البسه زنانه، البسه مردانه، البسه بچه‌گانه، البسه صنعتی-کاربردی و ملزومات و تجهیزات دوخت. 

وی اضافه کرد: هر کمیته تخصصی دارای یک دبیر اجرایی است که مأموریت وی، دوسالانه و گردشی است. دبیران اجرایی (بدون رأی) حق شرکت در جلسات هیئت مدیره را دارند و هیئت مدیره و دبیر انجمن ملزم به پیگیری گزارشات و درخواست‌های کمیته تخصصی تا رسیدن به نتیجه نهایی می‌باشد. 

رضاییان بیان داشت: صنعت پوشاک ایران بدون حرکت هماهنگ در مسیر جهانی به بهره‌برداری از دستاوردهای پژوهشی و کاربردی این صنعت و تولید صادرات محور (که در اساس تولید رقابتی است) نخواهد رسید و بدون دستیابی به تولید رقابتی نه تنها امکان ورود به بازار جهانی را نخواهد داشت بلکه سهم اندک باقیمانده خود را در بازار داخل از دست خواهد داد. 

وی ضمن تأکید بر آماده‌سازی صنعت و رقابتی ساختن آن ادامه داد: در این زمینه ایجاد هسته‌های پژوهشی و علمی پیش بینی شده‌اند که شامل موارد زیر می‌شود:

*هسته مد و طراحی: مدیریت این هسته باید گرایش مد را پیش از فصل از سرمنشأ رصد نماید، سرمنشأ گرایش مد تولیدات روی سکو برندهای خارجی نیست که با کپی برداری از آن بتوان بازار را به‌دست آورد بلکه حاصل ارتباط با مراکز مد و طراحان مد در بازارهای جهانی است و جمع‌آوری اطلاعات مربوط به جنس، طرح‌، رنگ پارچه‌ها و خرج کار از ماه‌ها قبل می‌باشد که در اختیار طراحان ورزیده و مسلط نسبت به سلیقه بازار قرار می‌گیرد. 

دشواری بخش طراحی در ایران برهیچ‌کس پوشیده نیست و نگاه به طراحی در کشور صرفاً به‌عنوان هنر و فرهنگ و به‌لحاظ حفظ منزلت طراحی صحیح است اما تکلیف صنعت در طراحی را نمی‌توان نادیده گرفت. صنعت پوشاک بدون طراحی مشتری‌مدار، محلی از اعراب نخواهد داشت و بخشی از ناکامی‌های صنعت پوشاک ایران معلول کارکرد ضعیف طراحی است.

نگاه جدید مقام عالی وزارت ارشاد و حوزه هنری به وجهه صنعت در طراحی بسی مایه امیدواری است و اگر قرار باشد 760 هزار شغل در طی برنامه ششم، جذب صنعت پوشاک شود آموزش‌های طراحی در اولویت‌ خاص قرار می‌گیرند و وزارت ارشاد‌، مسئولیتی تاریخی و سرنوشت‌ساز در حوزه طراحی خواهد داشت. خوشبختانه انجمن طراحان پارچه و لباس ایران در این زمینه گام‌های اساسی برداشته و هسته مد و طراحی انجمن صنایع پوشاک ایران بازوی توانمند انجمن طراحان پارچه و لباس ایران خواهد بود و سعی می‌کند نهایت همکاری را با این انجمن صورت دهد از جمله ایجاد امکانات لازم برای کارآموزی هنرجویان و دانشجویان طراحی در کارخانه‌های تابعه، توسعه سکوی شغلی برای فارغ‌التحصیلان طراحی، تبادل اطلاعات در زمینه گرایش‌های مد، فناوری‌های طراحی و دوخت. 

*هسته مدیریت صنعتی و آموزش فنی حرفه‌ای: بهره‌وری تولید از چالش‌های فعلی صنعت پوشاک ایران است که موجب رقابت‌ناپذیری این صنعت شده است. هسته مدیریت صنعتی و آموزش فنی حرفه‌ای موظف است برای هر یک اعضا، فایل بهره‌وری و کیفیت تشکیل دهد که پس از بررسی و مشخص شدن مشکلات هر واحد، کمیته حل مسأله که متشکل از نماینده هر واحد مربوطه، نماینده کمیته تخصصی و کارشناسان داخلی و خارجی است، راهکار حل مشکلات را تعیین و در واحد تولیدی مربوطه اجرایی نماید. 

نظارت بر کنترل کیفی محصولات واحدها در حوزه فعالیت این هسته است که با کسب اطلاعات از طریق فرم‌های تکمیل‌ شده مقاطع کنترل کیفیت و چک‌لیست‌های مربوطه را ارزیابی نموده و نظرات اصلاحی را ابلاغ نماید. 

مدیریت این هسته موظف است از تسهیلات سازمان توسعه ملل متحد (یونیدو) در جهت آموزش فنی و حرفه‌ای بهره گیرد. در اینجا نباید تجارب ارزنده خیاطان حرفه‌ای را از یاد برد و از اتحادیه خیاطان تهران می‌خواهیم که در انتقال تجارت ارزنده خود به‌ویژه در زمینه لباس‌های با ارزش افزوده بالا با انجمن همکاری نماید.

مشکلات مربوط به نرخ بهره‌وری در صنعت و رقابتی نبودن محصول، صرفاً معلول شرایط تحت کنترل صاحبان کسب و کار یا مدیران تولید نیست بلکه از عواملی نظیر نرخ تورم، نوسانات نرخ ارز، نرخ سود بانکی، سیاست‌های مالیاتی نامأنوس با تولید، ناکارآیی سازمان تأمین اجتماعی و عواملی که موجب نارضایتی نیروی کار می‌شود، نشأت می‌گیرد و انتظار تولید رقابتی بدون رفع این عوامل غیرممکن است.

برنامه‌های مطالعاتی که در کارگروه راهبردی صنعت پوشاک در مورد چند کشور صادرکننده پوشاک انجام شد، نشان می‌دهد که در تمام کشورهای مورد مطالعه دولت‌ها در موارد مشابه برای افزایش توان رقابتی و حفظ بازار، مشوق‌های حمایتی وضع نموده‌اند و صنعت پوشاک ایران نمی‌تواند از این قاعده مستثنی باشد. 

*هسته تحقیقات و فناوری: مدیریت این هسته مسئولیت به‌روز رسانی دانش و تکنولوژی‌های مرتبط با آن را در واحدهای عضو برعهده دارد و سعی می‌کند استفاده از پارچه‌های فنی ویژه را متناسب با نیازهای بازارهای هدف توسعه دهد و در تأمین پارچه و تولید پوشاک توجه به ارگونومی و الگوی مناسب را مدنظر قرار دهد. 

یکی از وظایف مهم این هسته، برقراری ارتباط بین انجمن و دانشگاه‌های داخلی و خارجی است. برخورداری از تجهیزات آزمایشگاهی برای تولید البسه فنی و تکنولوژیک از تجهیزات اساسی انجمن صنایع پوشاک ایران می‌باشد. ایجاد تجهیزات آزمایشگاهی منحصربه‌فرد، ایران را قادر می‌سازد تا قطب استاندارد و کنترل کیفیت آزمایشگاه‌های پوشاک در منطقه شده و مرکز اعتمادی برای کشورهای اروپایی باشد. 

هسته تحقیقات، راه ورود به تولید پوشاک حرفه‌ای را می‌گشاید. در ایران به‌غیر از واحدهای تحقیقاتی نظامی‌، توجه خاصی به تولید سایر پوشاک حرفه‌ای صورت نمی‌گیرد و در این هسته ‌برآنیم تا شرایط را برای ایجاد واحدهای تخصصی تولید پوشاک حرفه‌ای و کار، مهیا نماییم. به این ترتیب واحدهایی با تولیدات کاملاً پایه‌ای مطابق با استانداردهای جهانی خواهند توانست برندی مطرح در سطح جهانی باشند.

ایجاد زمینه برای برندسازی نیز در این هسته دیده شده است و این زمینه‌ها با شناسایی برندهای موجود داخلی و ارزیابی آنان از نظر پتانسیل جهانی آغاز می‌شود و با کمک به ایجاد برندهای جوان، توسعه می‌یابد و با برگزاری مسابقات بهترین کیفیت، بیشترین تولید، بیشترین صادرات، بیشترین ارزش افزوده و نظایر آن، تقویت می‌شود. 

* هسته برنامه‌ریزی فناوری اطلاعات: امروز تحقق برنامه‌های زمان‌بندی شده که بتواند در سریع‌ترین زمان ممکن، طرح را به محصول تبدیل نموده و به سوی فروش برساند؛ از شرایط بدون چون و چرای بازار جهانی است. فشت فشن‌ها این زمان را به هشت هفته تقلیل داده‌اند. این هسته وظیفه دارد با ایجاد شبکه کامپیوتری بین تمام واحدهای تولیدی به مرکز انجمن با جمع‌آوری اطلاعات آماری از واحدهای عضو، ارزیابی مستمری از توان اعضا داشته باشد و در صورت تمایل اعضا، از طریق این شبکه می‌توان با آموزش‌های لازم اجرای برنامه‌های زمان بندی شده را پی‌ریزی کرد.

* هسته تأمین مواد: وظیفه این هسته، کشف منابع تأمین مواد اولیه ، پارچه و خرج‌کار با هدف تنوع‌بخشی به تولیدات، ارتقای کیفیت محصول و رقابتی کردن قیمت آن است.

یکی از دلایل ریشه‌ای عدم پاسخگویی صنایع پوشاک ایران به مصرف‌کنندگان، ضعف زنجیره تأمین و ایجاد تنوع تولید پوشاک است. بحث نافرجام تأمین پارچه مصرفی صنعت پوشاک از طریق واردات با این نگاه که مواد اولیه صنعت پوشاک، محصول ساخته شده صنعت نساجی است، هچ ثمره‌ای برای هیچ‌یک از طرفین نداشت و فقط فاجعه قاچاق پوشاک و پارچه را به بار آورد. 

امروز که صنایع نساجی و پوشاک با همدیگر در یک مشکل مشترک گرفتارند، بحث کهنه مطرح نیست و این یک واقعیت غیرقابل‌انکار است که ارزش افزوده بیشتر در پوشاک با پارچه ایرانی است. برای ساماندهی این هدف، کمیته مشترک را پیشنهاد می‌نماییم که پیش از فصل در جریان طرح‌های جدید موردنیاز پوشاک قرار گیرد تا بتوانیم آن دسته از پارچه‌های موردنیاز در داخل کشور که دارای صرفه اقتصادی است را اجرایی نماییم.  

در صورت حمایت دولت از کمیته فوق، با ایجاد شرکت‌های مشترک تدارکاتی و تأمین سرمایه در گردش لازم، به تولید داخلی پارچه‌های موردنیاز بازار هدف کمک خواهد شد.  

*هسته فروش داخلی و صادرات: این هسته در زمینه گسترش فروش داخلی و صادرات، برنامه‌ریزی می‌کند و تمامی برنامه‌های انجمن صنایع پوشاک ایران (‌در بخش طراحی، تأمین مواد و تولید) در این جهت ساماندهی شده‌اند و ‌مقصد نهایی، بازار است. بازار هدف انجمن، بازار اروپاست. انجمن در تحقق این هدف، از اتحادیه صنف پوشاک برای فروش داخلی و از اتحادیه صادرکنندگان نساجی و پوشاک برای امور صادراتی یاری می‌طلبد و آمادگی خود را برای تشکیل کمیته‌های مشترک همکاری اعلام می‌دارد. 

یکی از برنامه‌های مهم انجمن صنایع پوشاک ایران در جهت بهینه‌سازی تولید پوشاک و فروش مستقیم، ایجاد شرکت‌های ویژه پوشاک در تهران و شهرهای بزرگ می‌باشد. شهرک‌های ویژه پوشاک علاوه بر این‌که با تجمیع واحدهای تولیدی، توان مضاعف تولید پوشاک کشور را برای بهره‌برداری صادراتی‌شان می‌دهند منطقه اقتصادی ویژه‌ای هستند که تأمین تجیهزات و مواد اولیه برای واحدهای مستقر در آن، سهل و آسان‌تر تمام می‌شود.

امروز صنعت پوشاک ایران از طراحی تا تأمین مواد اولیه و هزینه‌های فروش با موانع جدی روبروست که ایجاد شهرک‌های ویژه پوشاک یکی از کوتاه‌ترین راه‌ها در رفع این موانع می‌باشد. مهم‌ترین ویژگی‌های شهرک‌های مذکور عبارتند از دسترسی آسان به مواد اولیه، سهولت تأمین زیرساخت‌ها، رعایت استانداردهای جهانی در ساختمان و سالن‌های تولید، سهولت آموزش‌های مهارتی و فنی حرفه‌ای، سهولت بهره‌گیری از متخصصین خارجی، کاهش‌ هزینه‌های حمل و نقل، تأسیس مراکز آموزش طراحی، مدیریت، تولید و دانش فنی ماشین‌آلات، تسهیل خدمات بهداشتی، درمانی و رفاهی کارگران، ایجاد مراکز فروش آوت‌لت، تسهیل خدمات رفاهی شامل رستوران و ...

وی در پایان خاطر نشان کرد: به‌دلیل یأس ناشی از انبوه مشکلات صنعتی از شوق صنعتگران در پیوستن به تشکل‌ها کاسته شد که قطعاً تهدید بزرگی برای رشد صنعتی کشور محسوب می‌شود. ریشه این معضل در عملکرد گذشته و راه‌حل آن در تدبیر دولت نهفته است. تو خود حدیث مفصل بخوان از این مجمل...