حلقه‌های گسسته توسعه صنعت پوشاک خراسان رضوی

به گزارش ایرنا، بخش طراحی که نقش مهمی در بازار پوشاک ایفا می‌کند، هنوز در خراسان رضوی نتوانسته است با بخش تولید عجین و همراه شود، در واقع این ۲ گروه هنوز موفق نشده‌اند در کنار هم مسیر یکسانی را برای توسعه صنعت پوشاک در پیش گیرند.

جدا از مشکلات و معضلات اقتصادی مانند قاچاق یا چندگانگی نرخ ارز در صنعت پوشاک، شاید بتوان یکی از دلایل عدم پیشرفت این صنعت را ضعف طراحی ها دانست، البته این به آن معنا نیست که طراح خوب وجود نداشته باشد بلکه مشکل این است که طراحان خوب هنوز با زنجیره‌های تولید پوشاک همسو نشده اند و طرحشان بازار ندارد.

یکی از دلایل نبود پیوند میان بخش های تولید و طراحی لباس را می توان تولی‌گری ۲ مجموعه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و وزارت صنعت معدن و تجارت دانست که هر کدام خط مشی جداگانه ای را در این حوزه در پیش گرفته اند به طوری که یکی دغدغه اقتصادی دارد و دیگری دغدغه فرهنگی اما این دغدغه‌ها در یک مسیر مشخص همسو نشده است.

وزارت صنعت و معدن و تجارت بیشتر برنامه ریزی های خود برای پوشاک را بر روی رفع مشکلات تامین مواد اولیه، ماشین آلات، واردات و صادرات، بازار و قاچاق و مسائلی از این دست متمرکز کرده است در حالی که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دغدغه طراحی لباسی متناسب با عرف و فرهنگ جامعه دارد.

حوزه مد و لباس در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بخش تازه‌ای است که از شکل‌گیری آن مدت زمان زیادی نمی‌گذرد، کارگروه ساماندهی مد و لباس در ایران، سال ۱۳۸۵ با تصویب قانون ساماندهی مد و لباس ایجاد و ۲ سال بعد اجرایی شد، پیاده سازی اهداف بلندمدت این گروه مستلزم زمان بیشتری است تا بتوان نتایج آن را در استانی مانند خراسان رضوی مشاهده کرد.

در مقابل خوشه‌های صنعتی در مجموعه سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران، رشد بهتری داشته اند و توانسته اند حلقه های زنجیره تولید پوشاک در یک منطقه جغرافیایی را گردهم آورند اما در میان مجموعه طراحان نتوانسته اند به نحو مطلوب به این زنجیره متصل شوند.

خوشه صنعتی پوشاک در خراسان رضوی

یکی از راهکارهای اصلی برای ساماندهی و توسعه کسب و کارهای کوچک و متوسط در جهان، تجمیع بنگاه ها و سازماندهی آنها در قالب خوشه های کسب و کار است که توسط فردی به عنوان عامل توسعه خوشه با حمایت سازمان های متولی انجام می‌گیرد.

خوشه صنعتی به مجموعه ای از واحدهای کسب و کار اطلاق می شود که در منطقه‌ای جغرافیایی و با یک گرایش صنعتی متمرکز شده اند،‌ به طوری که با همکاری و تکمیل فعالیت های یکدیگر به تولید و عرضه کالا و خدمات می پردازند و از چالش ها و فرصت های مشترکی برخوردارند.

مزیت‌های اصلی طرح های توسعه خوشه ای شامل صرفه جویی ناشی از تجمیع، مقیاس تولید و تنوع، بهره مندی از اقدامات جمعی و هم‌افزایی، رشد سرمایه اجتماعی در کسب و کار، شناسایی حلقه های مفقوده زنجیره ارزش، نقاط فشار و مسائل و مشکلات در سطح خوشه و تلاش برای رفع آنها است.

صنعت تولید پوشاک در خراسان رضوی با توجه به پیشینه، ظرفیت های گسترده تولید، نیروی کار ماهر، اشتغال بالا، شبکه فروش گسترده و بزرگ در استان و... همواره مورد توجه برنامه ریزان استان بوده است.

مدیرعامل شرکت شهرک های صنعتی خراسان رضوی در باره طرح توسعه خوشه کسب و کار پوشاک گفت: طرح توسعه خوشه کسب و کار پوشاک در استان توسط این شرکت بر اساس گزارش مطالعه شناختی توسط گروه توسعه (شرکت مشاوران ایده گستر بارثاوا) دی ماه ۱۴۰۱ آغاز شد.

۶۸ واحد تولیدی دارای پروانه بهره برداری در حوزه پوشاک از سازمان صمت و ۶ هزار و ۶۷۹ واحد صنفی تولیدی در این رسته در استان وجود دارد، همچنین ۱۰ هزار واحد صنفی فروش فقط در شهر مشهد مستقر هستندجعفر فرشچی اظهار کرد: براساس جمع بندی‌های این بخش، در حدود ۶۸ واحد تولیدی دارای پروانه بهره برداری در حوزه پوشاک از سازمان صمت و ۶ هزار و ۶۷۹ واحد صنفی تولیدی در این رسته در استان وجود دارد، همچنین ۱۰ هزار واحد صنفی فروش فقط در شهر مشهد مستقر است.

وی اشتغال صنعت پوشاک در خراسان رضوی را به صورت مستقیم ۳۳ هزار و ۵۱۱ نفر ذکر کرد که ۵۱ درصد از آنان را زنان و ۴۹ درصد را مردان تشکیل می‌دهد، همچنین شهرهای مشهد، نیشابور و سبزوار بیشترین تعداد واحدهای تولید پوشاک استان را در خود دارند.

فرشچی بیشترین حجم تولید صنعت پوشاک خراسان رضوی را مربوط به کت و شلوار، پوشاک زنانه و مانتو ذکر کرد و گفت که این تولیدات جایگاه قابل قبولی در کشور دارند.

وی خوشه پوشاک خراسان رضوی را نماد پیشه و هنر ایرانی با اقتصادی مشارکتی و رقابت پذیر در منطقه از طریق رفع حلقه های مفقوده زنجیره ارزش (مواد اولیه، تحقیق و توسعه، طراحی و مد، توسعه بازار و برندینگ) و توسعه مهارت های انسانی در زمینه تولید پوشاک دانست.

بخش اول: دغدغه تولیدکنندگان

تولیدکنندگان پوشاک جدا از مشکلات اقتصادی که گریبانگیر کل کشور است، دغدغه آموزش و طرح های نو را نیز دارند تا بتوانند ذائقه مشتری را تامین کرده و بازار خود را در داخل کشور داشته باشند.

مدیرعامل یک شرکت تعاونی فعال در عرصه پوشاک، مشهد را از قطب‌های پوشاک کشور دانست و گفت: ظرفیت های زیادی برای توسعه این صنعت در مشهد وجود دارد، به ویژه اینکه این شهر از مزیت گردشگری و زیارتی نیز برخوردار است.

حمید صادقی لازمه توسعه صنعت پوشاک را فعالیت بیشتر دست اندرکاران آن در ابعاد مختلف آموزشی، مشاوره‌ای و بهره گیری از فناوری های روز و ابزار و فنون دوخت ذکر کرد و گفت: برگزاری نمایشگاه های تخصصی فصلی، گردهمایی‌ها و همایش‌ها جزو مواردی است که می تواند تولیدکنندگان پوشاک را نسبت به ماشین آلات و فناوری روز در حوزه طراحی و مد و لباس آشناتر کند تا به توسعه صادرات و درخشش آن در کشور کمک نماید.

وی اظهار کرد: صنعت پوشاک ایران، توسعه یافتگی این صنعت در کشورهای ترکیه، ازبکستان و برخی کشورهای همسایه را ندارد که یکی از دلایل آن عقب ماندگی فناوری است، هرچند دولت مانع از واردات پوشاک با هدف حمایت از تولید داخل شده است اما به دلیل عقب ماندگی صنعت پوشاک در فناوری های نوین، نتوانسته در حوزه کشورهای مقصد صادراتی درخشش قابل توجهی داشته باشد.

صادقی لازمه رشد صنعت پوشاک کشور را توسعه آموزش ها و پیوند صنعت و دانشگاه دانست و گفت: تا زمانی که این ۲ مولفه محقق نشود، شاهد رشد در این صنعت نخواهیم بود.

صنعت پوشاک در کشورمان در ۴۰ سال گذشته همواره درگیر قاچاق پوشاک و نرخ غیرواقعی ارز بوده که مانع اصلی برای رشدش شده، البته مدتی است نرخ ارز در حال بازگشت به حالت واقعی خود بوده و این موضوع قاچاق پوشاک را نیز کمرنگ خواهد کردرییس انجمن صنعت نساجی خراسان رضوی مشکل اصلی این بخش را ضعف آموزش دانست و گفت: ۴۰ سال است که در ارایه آموزش به طراحان و تولیدکنندگان پوشاک، اقدام اثربخشی انجام گرفته است لذا ما نتوانسته ایم پوشاک ویژند و برجسته در گستره بین المللی تولید کنیم.

غلامعلی رخصت اظهار کرد: صنعت پوشاک کشور ما در ۴۰ سال گذشته همواره درگیر قاچاق و نرخ غیرواقعی ارز بوده که مانع اصلی رشد آن شده است، البته مدتی است نرخ ارز در حال بازگشت به حالت واقعی خود است و این موضوع قاچاق پوشاک را نیز کمرنگ خواهد کرد.

وی با تاکید بر لزوم تغییر در شیوه‌های آموزشی طراحی و تولید پوشاک گفت: لازم است دوباره طرح کاد (طرح کار و دانش طرح و پروژه‌ای در نظام قدیم آموزشی ایران بود که در دهه ۱۳۶۰ و اوایل دهه ۱۳۷۰ در دبیرستان‌های ایران اجرا می‌شد) در دوره متوسطه آموزشی به دانش آموزان تدریس شود، روش تدریس طراحی و دوخت باید در دانشگاه برای دانشجویان این رشته تغییر کند، رشته‌های فنی و حرفه‌ای نیز در این بخش باید تقویت شوند.

رخصت ادامه داد: تولید پوشاک درجه یک، مستلزم آموزش افراد از دوره دبیرستان است تا فرد از پایه برای این کار آماده شود و تا زمانی که به آموزش دقیق در حوزه پوشاک توجه نکنیم، به رشد در صنعت پوشاک دست نمی‌یابیم.

رییس انجمن صنعت نساجی خراسان رضوی تاکید کرد: دانشگاه باید بپذیرد که تدریس مبانی نظری دیگر برای رشد صنعت پوشاک کارساز نیست و باید وارد کار عملیاتی شود، این روش تدریس به دانشجویان جز اینکه وقت آنان را تلف کند، نتیجه ای ندارد.

رخصت اضافه کرد: واحدهای تولیدی نیز باید نسبت به آموزش نیروی انسانی خود اهتمام داشته باشند زیرا کار با نیروهایی که همچنان روش سنتی در تولید دارند، هیچ نتیجه ای نداشته و منجر به تولید باکیفیت و منطبق بر نیاز روز نخواهد شد.

بخش دوم: دغدغه طراحان

با این تفاسیر بستر برای توسعه صنعت پوشاک و ارایه یک طرح فاخر ایرانی – اسلامی فراهم است اما باید مشخص شود اشکال کار کجاست که طراحان دغدغه مند در حوزه پوشاک نتوانسته اند با تولیدکنندگان خوشه کسب و کار پیوند مستمر برقرار کنند.

برون‌داد این حلقه مفقوده، طرح های بی نسبت با فرهنگ ایرانی است که نسل جوان بر تن دارد و هر روز نمونه های آن را در کوچه و بازار می بینیم و سیلی بیگانه بودن آن با خود را بر صورت احساس می‌کنیم.

طراحان می‌گویند که مشتاق به پیوند و اشتراک گذاری طرح‌هایشان با تولیدکنندگان هستند، تولیدکنندگان هم می‌گویند نیازمند طراحان آموزش دیده و زبده برای ارایه طرح های بازارپسند هستند.

یکی از دانش‌آموختگان جوان رشته طراحی که به تازگی زیر پوشش خوشه صنعتی پوشاک خراسان رضوی قرار گرفته است، در گفت وگو با خبرنگار ایرنا، همه اقدامات برای اتصال بخش طراحی به بخش تولید را تازه می داند و امید زیادی به انسجام این ارتباطات دارد.

شیلا خرمی گفت: زمان زیادی نمی گذرد که زیر نظر خوشه صنعتی پوشاک فعالیت می‌کنم، تاکنون ۲ نشست بین طراحان و تولیدکنندگان حوزه پوشاک در مشهد برگزار شده و متعاقب آن غرفه ای به طراحان در نمایشگاه صنعت پوشاک مشهد اختصاص یافت تا فعالیت های خود را با تولیدکنندگان به اشتراک بگذارند.

وی افزود: خوشبختانه در این نمایشگاه که هفته گذشته برگزار شد، پیوند میان تولیدکنندگان و طراحان مد و لباس شکل گرفت تا آنجا که قرار شد برخی از طراحان، طرح های خود را برای تولید کنندگان ارسال کنند.

طراحی همراه با خلاقیت و نوآوری و خلق یک ایده جدید است و اگر قرار بر ماندن همین طرحها و مدهای امروز باشد، دیگر نیازی به پرورش طراح در کشور نیست، تولیدکنندگان باید بپذیرند که می بایست از طراحان حمایت کنندخرمی در تبیین نیازهای اساسی یک طراح گفت: طراحی همراه با خلاقیت و نوآوری و خلق یک ایده جدید است و اگر قرار بر ماندن همین طرح ها و مدهای امروز باشد، دیگر نیازی به پرورش طراح در کشور نیست، تولیدکنندگان باید بپذیرند که باید از طراحان حمایت کنند.

وی افزود: اغلب تولیدکنندگان از طراحان انتظار دارند که با کمی تغییر دادن همین طرح های پرفروش در بازار، طرح های خود را ارایه دهند تا با هزینه کمتری تولید شود اما اگر قرار باشد همان طرح های قدیمی با قدری تغییر در بازار ارایه شود، دیگر خلاقیتی در آن نیست و بیشتر شبیه کپی برداری است.

این طراح جوان اظهار کرد: در هر صورت طراح دید خلاقانه و بازتری دارد و تلاش می‌کند طرحی متفاوت ارایه دهد لذا نباید خیلی نسبت به وی سخت‌گیری شود البته این موضوع نافی این مطلب نیست که طراحان باید قوانین کشور در مد و لباس را رعایت کنند.

خرمی تشکیل انجمن طراحان مشهد را برای سازماندهی فعالیت ها و پیگیری دغدغه ها و رفع مشکلات آنان ضروری دانست و گفت: این موضوع در حضور متولیان بخش صنعت مطرح شده و قرار است در نشست های مستمر بررسی و به نتیجه مطلوب برسد.

یکی دیگر از طراحان جوان لباس در مشهد نیز بیان کرد که تاکنون حمایتی از سوی متولیان از طرح های او نشده است با اینکه افرادی از خارج کشور تقاضای طرح‌های او را داشته اند.

مهدی باقری افزود: این طرح ها منطبق بر ذائقه نسل جوان امروز است، اما برای تولید انبوه آن سرمایه ای در اختیار ندارم که کارگاهی راه اندازی کنم و طرح هایم را تولید کنم.

بخش سوم: دغدغه عامل وصل طراح و تولیدکننده

کارگروه مد و لباس زیر نظر اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی بیش از یکسال است که دغدغه ساماندهی طراحان مد و لباس را دارد، از این رو ضمن برگزاری دورهمی‌ها و همایش‌های مختلف نسبت به شناسایی طراحان و سلایق، طرح ها و دغدغه های آنان اقدام کرده است.

یکی از کمبودهای موجود در حوزه طراحی مد و لباس خراسان رضوی، که می توان آنرا گریبانگیر این حوزه در کل کشور دانست، نبود بانک اطلاعاتی متقن در خصوص تعداد طراحان است، یکی از اهدافی که کارگروه مد و لباس استان در برگزاری دورهمی های مختلف دنبال می‌کرد، گردآوری آمار مربوط به طراحان بوده است.

مسوول برگزاری دورهمی‌های «فرمُد» در مشهد که با مجوز اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان برگزار می‌شده است، در گفت و گو با خبرنگار ایرنا، اهداف این مجموعه را در چند بخش تبیین کرد.

الهه باقری که خود از استادان دانشگاه است، در این باره گفت: «فرمُد» با توجه به دغدغه ای که در زمینه پوشش فاخر ایرانی – اسلامی وجود داشت، شکل گرفت، تحقق این هدف مستلزم آن بود که خبرگان، صاحب‌نظران و افراد متخصص این حوزه گرد هم آیند تا بتوان محتوای خوبی در این زمینه تهیه کرد که تشکیل دورهمی های بخش فرهیختگان فرمد در این راستا بود.

وی اظهار کرد: در ادامه، دورهمی فرمد به فعالان عرصه مد و لباس اختصاص یافت تا این افراد گرد هم آمده و ضمن آشنایی با یکدیگر از محتوای آموزشی که در قالب این دورهمی توسط اساتید دانشگاه، افراد متخصص و صاحب تجربه ارایه می شد، بهره گیرند.

اگر می خواهیم مد و لباسی داشته باشیم که در راستای فرهنگ ایرانی – اسلامی باشد باید حلقه های زنجیر صنعت پوشاک که بخشی از آن طراحان هستند را به هم متصل کنیممسوول موسسه هنری «گفتمان والا» ادامه داد: تاکنون چهار دورهمی با حضور فعالان عرصه مد و لباس در مشهد برگزار و از نظرات اساتید در حوزه های جامعه شناختی، روان شناسی، مد و لباس، وکالت و پژوهشگران حوزه مد استفاده شده و در نهایت یک محتوای آموزشی ارزشمند در این بخش تهیه شده است.

باقری ادامه داد: در برگزاری پیش رویداد جشنواره بین المللی مد و پوشاک فجر در مشهد که در سال گذشته انجام گرفت، به ظرفیت‌های بالای طراحی مد و لباس در این شهر پی بردیم به طوری که فقط سه هزار دانشجو در این شهر در رشته طراحی لباس در دانشگاه‌های علمی – کاربردی، الزهرا و آزاد اسلامی تحصیل می کنند، در کنار آن آموزشگاه‌های هنری نیز به آموزش طراحی مد و لباس اهتمام دارند.

این فعال حوزه طراحی لباس گفت: اگر می خواهیم مد و لباسی داشته باشیم که در راستای فرهنگ ایرانی – اسلامی باشد باید حلقه های زنجیر صنعت پوشاک را، که بخشی از آن طراحان هستند، به هم متصل کنیم که دورهمی ما همین هدف را دنبال می کند تا بتواند افراد دغدغه مند را با خود همراه کند.

وی افزود: این دورهمی به دنبال شبکه سازی در عرصه مد و لباس با دغدغه ارایه یک پوشش جذاب و فاخر و هم راستا با فرهنگ ایرانی – اسلامی است تا نیاز طراحان در این بخش تامین شود و بتوانند به جامعه تولید متصل شوند و مورد علاقه نسل جوان نیز باشد.

در نهایت آنچه فعالان اقتصادی و فرهنگی در حوزه صنعت پوشاک و مد دنبال می کنند، بهبود سطح سرمایه اجتماعی، توسعه متوازن زنجیره ارزش با تمرکز بر رفع حلقه های مفقوده، ارتقای رقابت پذیری کسب و کار پوشاک مبنی بر توسعه فناوری ها، مهارت ها و دانش نیروی انسانی و مدیریتی، افزایش سهم بازار با ارایه محصولات باکیفیت و منطبق بر نیاز بازار و الگوی ایرانی – اسلامی است.